Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), yıpranma payı uygulamasında önemli bir değişikliğe giderek bazı meslek gruplarını bu uygulamanın dışına çıkardı. Özellikle tehlikeli ve riskli iş kollarına tanınan bu haktan, uygun olmayan meslekler üzerinden bildirim yapılması üzerine harekete geçen SGK, Nisan 2025 itibarıyla geçerli olacak yeni düzenlemelerle bazı meslek kodlarından yapılan bildirimleri sistemden engelleyecek. Bu durum, erken emeklilik hayali kuran birçok çalışanı yakından ilgilendiriyor.
Yıpranma Payı Kısıtlaması Hangi Meslekleri Kapsıyor?
SGK'nın yaptığı denetimler sonucunda, bazı işyerlerinin tehlikeli iş kapsamında olmayan meslek gruplarını da yıpranma payına dahil ettiği tespit edildi. Bu nedenle, aşçı, bekçi, çaycı, danışman, hizmetli ve sekreter gibi risk unsuru taşımayan görevler yıpranma payı uygulamasının dışına çıkarıldı. Bu mesleklerde çalışanlar, artık erken emeklilik için yıpranma payından yararlanamayacaklar.
SGK, bu kısıtlamayla birlikte, yalnızca gerçekten tehlikeli ve yıpratıcı işlerde çalışanların erken emeklilikten faydalanmasını amaçlıyor. Yanlış bildirim girişiminde bulunan işverenler ise sistem üzerinden uyarı mesajı alacaklar. Kısıtlanan meslek kodlarına SGK'nın çevrimiçi sistemi üzerinden erişilebilecek.
Şoförler İçin İstisnai Durum
Yeni düzenleme için verilen örnekte, şoförlük mesleği, yıpranma payı kapsamındaki işlerden olma ihtimali bulunmaması sebebiyle kısıtlanan meslek kodu listesinde yer alacak. Ancak, yangın söndürme işinde çalışan itfaiye şoförlüğü, yıpranma payı kapsamında değerlendirilebilecek. Bu durum, mesleğin niteliğine göre farklı değerlendirmelerin yapılabileceğini gösteriyor.
Bu düzenleme ile yıpranma payı gerektiren fiili riske maruz kaldığı halde, meslek kodu girişinin hatalı yapılmasıyla hakkını kaybedenlerin durumunun da önüne geçilmesi planlanıyor.
Yıpranma Payı (Fiili Hizmet Süresi Zammı) Nedir?
Yıpranma payı, yasal terminolojide Fiili Hizmet Süresi Zammı (FHSZ) olarak geçer. Ağır, tehlikeli veya zor koşullarda çalışan sigortalılara, hem bedensel hem de zihinsel yıpranmalarının telafisi olarak, emeklilik öncesi ilave prim gün sayısı ve hizmet süresi tanınır. Bu sayede söz konusu çalışanlar, normalden daha erken emekli olma hakkı elde ederler.
Kimler Yararlanabilir?
- 4/a (SSK) ve 4/c (Emekli Sandığı) sigortalıları
- Kanunun 40. maddesinde tek tek sayılan ağır, tehlikeli ve yıpratıcı işlerde fiilen çalışanlar
- Sağlık çalışanları, yataklı/döner sermayeli hizmet sunan hemşireler ve eczacılar da, 7146 sayılı Kanun kapsamında FHSZ'dan yararlanabilirler
Başlıca örnek iş kolları:
- Madencilik (kurşun, arsenik, kömür vb.)
- Metal döküm, çelik üretimi
- Asit ve kimyasal madde üretimi
- Radyasyonla çalışan personel
- Polis ve jandarma teşkilatı
- İtfaiye ve arama-kurtarma ekipleri
- Sağlık personeli (hemşire, eczacı vb.)
- Bazı öğretmen ve adliye personeli
SGK'nın bu yeni düzenlemesi, erken emeklilik hayalleri kuran birçok çalışanı etkileyecek gibi görünüyor. Özellikle risk unsuru taşımayan mesleklerde çalışanların, emeklilik planlarını yeniden gözden geçirmesi gerekebilir. Bu kısıtlama, aynı zamanda yıpranma payının hakkaniyetli bir şekilde dağıtılmasını sağlayarak, gerçekten zorlu koşullarda çalışanların emeklilik haklarını koruma amacını taşıyor.
