Kazakistan, yaklaşık 70 yıl önce soyu tükenen Hazar kaplanlarını yeniden topraklarına döndürmek için büyük bir adım attı. Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF) ile 2017'de başlatılan işbirliği, 2024'te somut sonuçlar vermeye başladı. Bu heyecan verici proje, sadece kaplanların geri dönüşünü sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda Orta Asya'nın bozkır-nehir ekosistemini de canlandırmayı hedefliyor.

Kaplanlar İçin Yeni Yaşam Alanı

İle-Balkaş Doğa Koruma Alanı'nda 7 bin km²'lik bir alan, kaplanların yeni evi olarak hazırlanıyor. Bu kapsamda, söğüt ve iğde ağaçları dikilerek tugay ormanları güçlendirildi, sulak alanlar iyileştirildi ve besin zincirini tamamlamak için buhara geyiği, yaban domuzu, goiterli ceylan ve kulan popülasyonları yeniden yerleştirildi.

Hollanda'daki rehabilitasyon merkezinden getirilen dişi Bodhana ve erkek Kuma, Eylül 2024'te İle-Balkaş'a nakledilerek çitli bir adaptasyon bölgesine alıştırıldı. Eksi 20°C'ye varan soğuklara rağmen ilk kışlarını sorunsuz atlatan Bodhana ve Kuma, 2025 başında eşleşme davranışı göstererek umutları artırdı. İlk yavruların 2026'da doğması bekleniyor.

Projenin uzun vadeli hedefi, 2033'e kadar en az 10 kaplan daha getirerek 2035'e dek 50 bireyden oluşan kendi kendine yeten bir popülasyona ulaşmak. Taşıma ve izleme protokolleri, Rusya'nın Amur bölgesindeki kaplan nüfusu ile sürekli bir akış sağlayacak şekilde tasarlandı.

Ekoturizm ile Kaplanları Koruma

Projeye yerel "Auyldastar" topluluğu da dahil edilerek koruma odaklı ekoturizm geliştiriliyor. Konukevleri, kuş gözlem rotaları ve bot turları gibi faaliyetlerle hem gelir çeşitliliği yaratılıyor hem de insan-kaplan çatışması azaltılıyor. Bu sayede yerel halkın da projeye desteği sağlanarak, kaplanların korunması için sürdürülebilir bir model oluşturuluyor.

Dünyada ilk kez bir kaplan alt türü uluslararası sınırlar aşarak eski yaşam alanına geri dönüyor. Kazakistan'ın bu yeniden yabanlaştırma girişimi, küresel doğa koruma literatüründe örnek bir model olarak gösteriliyor.

Ekoturizm Tehlikeleri ve Çözüm Önerileri

Kaplanların yeniden vahşi doğaya kavuşmasının arkasındaki en büyük motivasyonlardan biri, bölgeye gelecek turistlerin sağlayacağı ekonomik katkı. Ancak bu durumun bazı riskleri de beraberinde getirdiği unutulmamalıdır.

• İnsanların hayvanlara gereğinden fazla yaklaşması
• Deniz ve okyanus ekosistemlerinin yok olma tehlikesi
• Kapitalist üretim ilişkilerinin doğa üzerindeki olumsuz etkileri

Bu riskleri en aza indirmek için, ekoturizm projelerinin dikkatli bir şekilde planlanması ve yönetilmesi gerekmektedir. Projelerin finansmanı devlet tarafından üstlenilmeli, projelerin nasıl yürütüleceğine ise projede çalışanlar, hayvan hakları savunucuları ve bölge halkı birlikte karar vermelidir. Şirketlerin ve devletin etkisinden arındırılmış bir doğa yaklaşımı burada büyük önem taşımaktadır.

Kazakistan'ın Hazar kaplanlarını geri getirme projesi, doğa koruma ve ekoturizm alanında umut verici bir örnek teşkil ediyor. Ancak bu tür projelerin başarısı, sadece kaplanların sayısını artırmakla değil, aynı zamanda ekosistemin bütünlüğünü korumak ve yerel halkın refahını artırmakla da ölçülmelidir.