EOKA nedir, açılımı ne? Enosis ne demek? EOKA ne zaman kuruldu?

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti yakın tarihini, Kıbrıs olaylarını ve Kıbrıslı Türklerin başından geçenleri konu alan Bir Zamanlar Kıbrıs dizisinde işlenen konular her hafta sosyal medyanın en çok konuştuğu konular arasına giriyor. Dizide sık sık yer verilen EOKA ve Enosis dizinin takipçileri tarafından araştırılıyor. EOKA nedir, açılımı ne? Enosis ne demek? EOKA ne zaman kuruldu?

ENOSİS NEDİR?

Yunanca olan Enosis sözcüğü, birleşme anlamına gelir. Enosis 1930’lu senelerde Birleşik Krallık idaresinde bulunan Kıbrıs adasının “Yunanistan’a bağlanması” anlamında kullanılmıştır. Genel anlamı ise politika açısından “bir ülkenin sınırlarına dahil olma, birleşme” anlamına gelmektedir.

25 Mart 1921 tarihinde Güzelyurt’un Serhatköy adındaki köyünde Rum halkının önde gelenleri, Kıbrıs adasının Yunanistan’a ilhakını isteyen bir plebisit yaptılar. Birleşik Krallık yönetimine başvuruldu ama bu istek direkt reddedildi. 1925 tarihinden sonra ise durum kızıştı ve Türk-Rum çatışmaları yaşanmaya başladı.

“Enosis” terimi Balkan Savaşları’nda, Girit’in Yunanistan Krallığı’na ilhakı sırasında da kullanılmıştır. Genel anlamda terim, politika açısından “bir ülkenin sınırlarına dahil olma, birleşme” anlamına gelmektedir.

EOKA NEDİR?

1963 yılında Ada’da yaşayan Türklere saldırılar yoğun bir şekilde başladı. 1971 ENOSİS’i gerçekleştirmek EOKA (Ethniki Organosis Kiprion Agoniston) Birliği kuruldu.

EOKA, Yunan ordusundaki Rum bir subay olan; I. Dünya Savaşı, II. Dünya Savaşı’nda ve komünist karşıtı silahlı mücadelede faaliyet göstermiş Yeoryos Grivas liderliğinde kuruldu ve faaliyet gösterdi. Grivas, Bizans söylencelerinin kahramanı, işgalcileri Bizans topraklarından atmasıyla bilinen Digenis Akritas’a atfen “Digenis” takma adını kullandı. Grivas’tan sonra komuta kademesinin ikinci sırasında, yine Yunan ordusunda subay olan, ancak saha tecrübesi bulunmayan Grigoris Afksentiu vardı.

Filistin’de gerilla yöntemlerini kullanarak İngilizler ile savaşan ve sonunda İngilizlerin Filistin’i terk etmek zorunda bırakan Irgun’u örnek almıştır. Yunan İç Savaşı’nda Yunan komünistlere karşı mücadele eden Grivas, 1951 yılında adada gönüllüler toplayarak Yunanistan’a eğitime götürmüştür. 1954 yılında eğitimi alan savaşçılar ile Kıbrıs’a geri dönmüştür. EOKA 1 Nisan 1955 tarihinde ilk sabotaj eylemini gerçekleştirmiştir.

EOKA 20 Aralık 1963 Kıbrıs Türklerine karşı silahlı saldırılar başlattı. Olaylarda toplam 363 Kıbrıslı Türk hayatını kaybetti. 174 Kıbrıslı Rum öldürüldü. Başlangıçta 30 Türk Köyü saldırılara maruz kaldı. Toplam ise 103 köye saldırılar düzenlendi.

Köylüler göç etmek zorunda kaldı. Ayvasıl bölgelerinde Türklere yapılan saldırılardan sonran yapılan kazılarda içerisinde 14 günlük bebeğin ve 70lik ihtiyarların bulunduğu 21 kişinin cesedine ulaşıldı. Cesetlerin bazılarının canlı olarak çukura atıldığı belirlendi. Bu çukurlar 14 Ocak 1964 Birleşmiş Milletler barış gücü tarafından açıldı.

Lefkoşe’nin kumsal kesiminde 11 kişi öldürüldü. Bunlarda 4’ü Kıbrıs Türk kuvvetleri alayında görevli Dr.Bnb Nihat İlhan’ın eşi ve üç çocuğuydu. Nihat İlhan’ın evinin banyo küvetinde eşi Mürüvvet, çocukları, Kutsi ve Hakan vahşice katledildi. Evden Bnb. Nihat İlhan’ın ailesinden başka ihtiyar ev sahipleri de vardı.

Baskının yapıldığı ev daha sonra ‘‘ BARBARLIK MÜZESİ’’ olarak ziyarete açıldı.