Yetim aylığında bunlara dikkat – haberler

İKİNCİ YÜKSEKÖĞRETİME BAŞLAYAN ERKEK ÇOCUĞA YETİM AYLIĞI ÖDENİR Mİ?

27 Ağustos 1997 doğumlu yeğenim babasını 22 Ocak 2021 tarihinde kaybetti. İki yıllık önlisans adalet bölümünden 2019 yılında mezun oldu. 2020 – 2021 eğitim öğretim yılında ise Açıköğretim Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne kayıt yaptırdı ve devam etmektedir. Yetim aylığı için 01.02.2021 tarihinde başvuru yapıldı. Başvuru, 5434 Sayılı Kanun’un 74. maddesi gerekçe gösterilerek reddedildi. Daha sonra tekrar başvuru istendi ve form tekrar gönderildi. Sözlü olarak, hukuk birimine sorulduğu, yazışmalar yapıldıktan sonra ölüm aylığı bağlanacağı belirtildi ancak daha sonra telefonla arayıp 74. madde dolayısıyla ölüm aylığı bağlanamayacağı bildirildi. Hukuk birimine danışılıp tekrar form isteyen kurum nasıl olumsuz cevap verebilir? (Ayfer İ.)

5434 Sayılı Kanun’un 74. maddesinin altıncı fıkrasında, bir yükseköğrenimin bitirilmesinden sonra ikinci bir yükseköğrenimde geçen süreler ile doktora veya ikinci defa yapılan master, yahut lisans üstü uzmanlık öğreniminde geçen süreler için aylık ödenmeyeceği öngörülüyor. Önlisans, yani iki yıllık yüksekokullar yükseköğrenim programları olarak kabul ediliyor.

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda böyle bir hüküm bulunmamakla birlikte bu uygulama 2008 yılından sonra ölüm aylığına hak kazanan tüm erkek çocuklar için söz konusudur. Sadece 506 Sayılı eski Sosyal Sigortalar Kanunu Kapsamı’nda 2008’den önce ölüm aylığı bağlanmış erkek çocuklar önlisansı bitirdikten sonra ikinci bir yükseköğrenim programına kayıt yaptırdıklarında da ölüm aylığı alabiliyorlar.

İkinci yükseköğretim programına başlayanlara yetim aylığı ödenmeyeceğine ilişkin kanunda bir hüküm bulunmamasına rağmen yapılan bu uygulamanın gözden geçirilmesi gerekir. Geçmişte 4/a kapsamında çalışan öğrencilerin de yetim aylığı kesiliyordu. 2018 yılında yasa değiştirilerek bu uygulamaya son verildi. Benzer şekilde yaş sınırını doldurmayan çocukların ikinci yükseköğretim programına devam etmeleri halinde de yetim aylığı almaları sağlanmalıdır.

Erkek çocukların ölüm (yetim) aylığı 18 yaşını doldurunca kesiliyor. Ancak, orta öğrenim öğrencileri 20, yükseköğrenim öğrencileri ise 25 yaşını dolduruncaya kadar yetim aylığı almaya devam eder. Öğrenimini tamamlayanların aylıkları, yaşların dolması beklenmeden kesilir. Kız çocukları ise evleninceye, çalışmaya başlayıncaya veya kendi çalışmalarından dolayı emekli aylığı bağlanıncaya kadar yetim aylığı almaya devam eder. Emekli Sandığı kapsamında yetim aylığı alan kız çocukları 4/a ve 4/b kapsamında çalışırken yetim aylığı alabilirken, 4/c kapsamında çalıştıklarında yetim aylığı kesilir.

Öğrenimine devam eden erkek çocukların ölüm aylığının kesilmemesi için üniversite hazırlık sınıfını 2 yılda, ön lisansı 4 yılda bitirmeleri gerekiyor. Lisansta azami süreler ise fakültenin kaç yıllık olduğuna göre değişiyor. Dört yıllık fakültede ise azami süre 7 yıl. Öğrencilerin kayıt dondurdukları süreler azami öğrenim sürelerine ekleniyor. Ancak, kayıt donduranların ölüm aylığının kesilmemesi için önce kaydın yenilenip sonra dondurulması şartı aranıyor. Yükseköğrenim öğrencilerinin bir dönem uzaklaştırma cezası almaları halinde ölüm aylıkları devam ediyor, ceza bir dönemi aşarsa aylıkları kesiliyor.

SAHTE SİGORTA YAPTIRMANIN CEZASI NEDİR?

2009 – 2015 yılları arasında BAĞ-KUR’a prim ödedikten sonra BAĞ-KUR’u sonlandırıp bir şirkette fiili olarak çalışmasam da 4/a’lı göstererek 2 yıl süreyle kendim prim ödedim. İki sene sonra tekrar BAĞ-KUR’a döndüm. Sigortalı gösterildiğim şirket hakkında usulsüzlük soruşturması açılmış, bu nedenle prim günlerim silindi. Şahsıma bir yaptırım olur mu? Nasıl bir yol izlemeliyim? İleride sıkıntılı bir durumla karşılaşır mıyım? (U.G.)

Sahte sigorta konusunda okurlarımızı zaman zaman uyarıyorum. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK),sahte sigorta konusu üzerinde son yıllarda oldukça hassas davranıyor. Aslında riskin birini atlatmışsınız. Sahte sigorta yaptırmış olduğunuz emekli aylığı bağlandıktan yıllar sora tespit edilmiş olsaydı, emekli aylığınız iptal edilir ve sizden geriye dönük tüm aylıkları iade etmeniz istenirdi. Aylık bağlanmadan bu durumun tespit edilmiş olması sizin için şans olmuş.

Kanun uyarınca, sigortanın sahte olduğu tespit edilince sigortalı gösterilen süre geçersiz sayılıyor ve bu dönemde yatırılmış primler SGK’ya gelir kaydediliyor. Sahte sigorta yaptırılan dönemde kendisi veya bakmakla yükümlü olduğu kişiler sağlık hizmetlerinden yararlanmışsa, sağlık giderlerinin tamamı geriye dönük tahsil ediliyor.

Sahte sigorta yaptıranlar ile fiilen çalıştırmadığı kişileri sigortalı gösteren şirket sahipleri hapis cezasıyla da karşı karşıya kalıyorlar. Sahte sigorta yaptıranlar, Türk Ceza Kanunu’nun “resmi belgede sahtecilik”, “resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan” ve “özel belgede sahtecilik” hükümleri kapsamında savcılığa sevk ediliyor. Resmi belgede sahtecilik suçunda 2 – 5 yıl; diğer iki suçta ise sırasıyla 3 ay – 2 yıl ve 1 – 3 yıl arasında hapis cezası uygulanıyor.

SÖZLEŞMESİ ASKIDA OLAN TURİZM ÇALIŞANI KISA ÇALIŞMADAKİ UZATMADAN YARARLANACAK MI?

Turizm çalışanı olarak bittik. 1 Kasım 2019’da sezon kapanınca iş sözleşmem askıya alındı. Covid – 19 çıkınca da işveren sezon başlangıcı olan 1 Nisan’dan 31 Ekim 2020 tarihine kadar kısa çalışmada gösterdi. Kasım-nisan döneminde ücretsiz izin desteğinden de yararlanamadığımız için sıfır destekle yaşam sürdürdük. İki çocukla hiçbir gelirimiz olmadan ortada kaldık. Nisan ortası geldi turizmde durum ortada, kimsenin bizi işe başlatacağı da yok. Temmuzda başlasak bile en fazla ekim ayı sonuna kadar çalışabileceğim. Kısa çalışma devam ettiği halde ve işten çıkarma yasak olmasına rağmen işverenin geçen 1 Kasım’da sözleşmemizi askıya alması normal mi? Kısa çalışmadaki uzatmadan sözleşmesi askıda olan turizm çalışanları da yararlanacak mı? (Ali Rıza Ö.)

Turizm sektöründeki işletmelerin bir kısmı sezon bitiminde de işçilerini kısa çalışmada göstermeye devam etti. Bunun işveren açısından da yasal açıdan da hiçbir mahzuru yoktu.

Resmi Gazete’de dün yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı uyarınca, kısa çalışma uygulaması nisan, mayıs, haziran aylarını kapsayacak şekilde üç ay uzatıldı. Kısa çalışmada iken ücretsiz izne çıkartılmış olan veya sizin gibi sözleşmesi sezon arasında askıda olan turizm çalışanları, 1 Nisan’dan geçerli olmak üzere kısa çalışmada gösterilebilecek. Bunun için işverenin SGK’ya eksik gün bildirimini kısa çalışma olarak göstermesi yeterli olacak.

Temmuz ayından sonra nasıl bir tabloyla karşılaşacağımızı şimdiden kestirmek çok zor görünüyor.

EKSİK PRİM GÜNÜYLE NASIL EMEKLİ OLUNABİLİR?

Annem 12.02.1960 doğumlu. 08.11.1991 tarihinden itibaren 4/b’li olarak 8 ay 23 gün çalışması bulunuyor. 03.07.1992 tarihinde çocuğu oldu. Daha sonra hiç çalışmadı. Emekli olması için toplu para yatırabilir miyiz? Bir sene bir işyerinde sigortalı gösterilirse SSK’dan daha fazla maaş alabileceğini söylüyorlar. Ne yapabiliriz? (İ.B.)

Anneniz 3600 prim günüyle 58 yaşında SSK’dan, 5400 prim günüyle de 56 yaşında BAĞ-KUR’dan emekli olabilir.

SSK’dan 3600 prim gününü tamamlayabilmek için önce 4/a statüsünde 7.5 yıl çalışıp, ardından ise doğum yaptıktan sonra boşta geçen süreler için doğum borçlanması yapmalı. “Sigortalı göstermek”, sahte sigorta yaptırmak demektir. Kesinlikle bu yola başvurmamalı, sonrasında çok büyük sorunlarla karşı karşıya kalır.

BAĞ-KUR’dan emeklilik için ise önce doğum borçlanması yapıp, ardından 5400 günü tamamlayacak şekilde isteğe bağlı sigorta yaptırabilir. İsteğe bağlı sigorta için 2021 yılında aylık 1145 TL prim ödemesi gerekir. Sahte sigorta için fazla fazla prim ödeyeceğine isteğe bağlı sigorta için prim ödemesi veya mümkünse 4/a statüsünde çalışması daha yerinde olur.

SİGORTASIZ ÇALIŞTIRILAN ÖĞRETMEN NE YAPMALI?

Ben özel bir okulda rehber öğretmen olarak çalışmaktayım. Ağustos 2020’de işe tam zamanlı başladım ancak pandemi gerekçesiyle ücreti elden verdiler. Sigorta başlangıcı yapılmadı. Daha sonraki süreçte hesabıma yatırmaya başladılar. Sigorta girişim 2 Aralık 2020 tarihinde görünüyor ama şimdi de ücretsiz izinli gösteriliyorum. Geçen yıl ağustos ayından bugüne kadar tam zamanlı çalıştığım halde Ocak 2021 tarihinden beri asgarî ücretin altında ücret veriyorlar, sigortamı da yatırmıyorlar. Bu iş için ailemin yanından ayrıldım, şehrimi değiştirdim, tek başıma yaşıyorum. Nasıl bir yol izlemeliyim? Orada ağustos ayından beri çalıştığımı nasıl ispatlayabilirim? Geriye dönük sigortamın yatmasını nasıl sağlayabilirim? (İsmi saklı)

Sigortasız çalıştırılmanız kanunen suçtur, ücretin de banka aracılığıyla ödenmesi gerekir. Fiilen çalıştığınız halde sigortalı gösterilmediğiniz dönemi ne tür belgelerle kanıtlayabileceğinizi en iyi siz değerlendirebilirsiniz. Öğrencilerinizle yaptığınız görüşmeleri kayda geçirebilirsiniz, işverenle yaptığınız yazışmaları saklayıp delil olarak kullanabilirsiniz. Çalışma arkadaşlarınızı, öğrencileri ve velilerini tanık olarak gösterebilirsiniz. Sigortasız çalıştırılmak haklı fesih sebebidir ancak daha bir yılınız dolmadığı için haklı fesih yapsanız da kıdem tazminatı alamazsınız. Ancak, yeni bir iş bulup buradan ayrıldığınızda hakkınızı arayabilmek için delil toplamalısınız.

ASKERLİK BORÇLANMASIYLA EMEKLİLİK YAŞI ÖNE ÇEKİLEBİLİR Mİ?

01.04.1969 doğumluyum. 1992 şubat ayında askere gittim, 15 ay erbaş olarak askerlik yaptıktan sonra 15.10.1994’te uzman çavuş olarak Türk Silahlı Kuvvetleri’ne (TSK) girdim. 6 yıl sonra da TSK’dan ayrıldım. 18 ay yıpranma aldım. Dolayısıyla sigorta başlangıcım 15 Mayıs 1993’e geldi. Askerlik borçlanması yaparsam sigorta başlangıcını daha da öne çekebilir miyim? (Ayhan A.)

TSK sonrası hangi statüde çalıştığınızı belirtmemişsiniz ancak SSK’lı çalıştığınızı varsayıyorum. Buna göre, sigorta başlangıcınız 15 Mayıs 1993 olarak kabul edildiğinde SSK’dan 5675 prim günüyle 54 yaşa tabi olursunuz. Askerliği sigortalı çalışmaya başlamadan önce yapmış olduğunuz için, askerlik borçlanması yaptığınızda sigorta başlangıcınız borçlanma yaptığınız süre kadar öne çekilir. Ancak, 15 ayın tamamını borçlanmanıza gerek yok, 6 ay askerlik borçlanması yaptığınızda 53 yaşında, yani bir yıl daha önce emekli olursunuz.