18 yaş altı sigortanın emeklilikte faydası var mıdır?

Emeklilikte yaşa takılanların (EYT) bir kısmı çok uzun süredir çalışmalarına rağmen emekli olamaz iken, anne babası tarafından çocuk iken yaz tatilinde bir iki ay sigortalı gösterilmiş olan kişiler erken yaşta emekli olabiliyorlar. Bu kişiler 1999 ve 2008 yılındaki yasa değişikliklerinden etkilenmediler. Çocuk sahibi anne babalar, evlatlarının ileride mağdur olmaması, yapılacak bir şey varsa yapmamış olmak için çözüm arıyorlar.

Ayrıntılara geçmeden önce, konunun kolay anlaşılabilmesi için bazı kavramlara açıklık getirmek gerekir. Sosyal güvenlikte sigorta başlangıcı, ilk defa uzun vadeli sigorta kollarına tabi prim ödenmek suretiyle çalışmaya başlanan tarih olarak kabul edilir. 2008 öncesi çalışmaya başlayanların emekliliği için prim günü, sigortalılık süresi ve yaşa bakılıyor. Örneğin kadınlar için 20, erkekler için 25 “sigortalılık süresi” ve 5000 prim günü gibi. Genellikle sigortalılık süresi ile prim günü karıştırılıyor. Sigortalılık süresi, ilk defa sigortalı çalışmaya başlandığı tarihten emekli aylığı bağlanıncaya kadar olan tüm süreyi kapsar. Prim günü ise 4/a’lılar için prim bildirimi yapılan, 4/b’liler için ise primi ödenen sürelerdir.

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre, uzun vadeli sigorta olarak adlandırılan malullük, yaşlılık ve ölüm (MYÖ) sigortasına tabi çalışmak, sigorta başlangıcı olarak kabul ediliyor. 18 yaşından önce sigortalı çalışmaya başlayanların sigortalılık sürelerinin 18 yaşını doldurdukları tarihte başladığı kabul edilir. Bu tarihten önceki süreler için ödenen sigorta primleri, sadece prim ödeme gün sayılarının hesabına eklenir.

4/b (BAĞ-KUR) ve 4/c (Emekli Sandığı) kapsamındakilerden bir meslek veya sanat okulunu bitirerek mahkemece ergin kılınmak suretiyle öğrenimleriyle ilgili görevlerde çalışanlar için 18 yaşın bitirilmiş olması şartı aranmaz. Bu kapsamda 18 yaşın altında kazai rüşt kararı tarihinden itibaren başlayan sigortalılık başlangıç tarihleri, aynı zamanda sigortalılık süresinin başlangıç tarihi olarak esas alınır.

5510 Sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 1 Ekim 2008 tarihinden önce sigortalı olan 4/a (SSK) ve 4/b (BAĞ-KUR) kapsamındaki kişiler için yalnızca yaşlılık aylığı bağlanmasında geçerli olan 18 yaş uygulaması, malullük ve ölüm aylıklarında uygulanmaz.

Sigortalılık süresinin 18 yaşın doldurulduğu tarihten başlayacağına ilişkin hüküm, 1 Nisan 1981 tarihinden önce sigortalı çalışmaya başlamış olan SSK’lıları etkilemez. Buna göre, SSK’lıların sigortalılık süresinin başlangıcı 1 Nisan 1981 tarihinden önce ise yaşa bakılmaksızın sigortalılık süresinin başlangıç tarihi olarak; 1 Nisan 1981 tarihinden sonra ise 18 yaşın doldurulduğu tarih olarak dikkate alınır. Ancak, 18 yaş öncesinde geçen çalışma süreleri prim ödeme gün sayısına ilave edilir.

KADEMELİ YAŞTA İLK ÇALIŞMA TARİHİ DİKKATE ALINIR

SSK’lıların emekli aylığına hak kazanma koşullarının belirlenmesinde 18 yaş uygulamasına bakılmaksızın, ilk işe giriş tarihine göre yaş, prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresi koşulları tespit edilir. Sigortalılık süresi koşulunun yerine gelip gelmediği incelenirken ise 18 yaş uygulamasına bakılır.

Daha anlaşılır olması için bir örnekle anlatalım. 10 Ocak 1969 tarihli bir kadın 17 yaşında iken 20 Mart 1986 tarihinde 4/a kapsamında (SSK) sigortalı çalışmaya başlamış olsun. Bu kadının emeklilik koşulları 20 Mart 1986 tarihli girişine göre 20 yıl, 42 yaş, 5075 gün olarak uygulanır. Emeklilik koşullarının belirlenmesi sırasında sigortalı çalışmaya 18 yaşından önce başlayıp başlamadığının bir önemi yok.

Ancak, 20 yıllık sigortalılık süresi şartının yerine gelip gelmediğinin tespitinde 18 yaşını doldurduğu 10 Ocak 1987 tarihi başlangıç kabul edilir.

18 YAŞ ALTI SİGORTA MALULLÜK VE ÖLÜM AYLIĞI BAĞLATIR

18 yaş altı çalışmalar sigortalıya malullük aylığı bağlanmasında ve sigortalının ölümü halinde eş ve çocuklarına ölüm aylığı bağlanmasında rol oynar. Örneğin, 1997 doğumlu bir kişi 2013 yılında 16 yaşında iken 4/a kapsamında sigortalı çalışmaya başlamış ve 1000 gün primi olsun. Bu kişi çalışma gücünü yüzde 70 oranında kaybettiğinde 10 yıl sigortalılık süresi ve 1800 prim günüyle malullük aylığına hak kazanır. Bu kişinin ölümü halinde hak sahiplerine ise 5 yıl sigortalılık süresi ve 900 prim gün sayısı ile ölüm aylığı bağlanır.

Buna göre, söz konusu kişi çalışma gücünü bugün yüzde 70 oranında kaybetse malullük aylığını prim gününü 1800’e tamamlamak şartıyla 2023 yılında bağlatabilir. Aynı kişi, çalışmakta iken bugün yaşamını yitirse 5 yıl sigortalılık süresi ve 900 prim günü koşulunu yerine getirmiş olduğu için hak sahiplerine ölüm aylığı bağlanır.

ÇOCUĞU 18 YAŞIN ALTINDA SİGORTA ETTİRMEK ERKEN EMEKLİ EDER Mİ?

Emeklilik koşulları 2000 öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere üç ayrı döneme göre değişmektedir. 2008 öncesinde küçük yaşta sigortalı gösterilenler bugün erken yaşta emekli olabiliyorlar.

8 Eylül 1999 öncesi sigortalı gösterilmiş olan kadınlar 56, erkekler 58 yaşında SSK’dan emekli aylığı bağlatabilir.

8 Eylül 1999 – 30 Nisan 2008 tarihinden önce sigorta girişi yapılan kadınlar 58, erkekler 60 yaşını doldurmaları ve en az 7000 prim günüyle SSK’dan emekli olabilirler. Bu dönemde çalışmaya başladığında 18 yaşın altında olan kişiler prim günü ve yaşı doldurduklarında emekli aylığı bağlatabilecekler.

30 Nisan 2008 tarihinden sonra sigortalı çalışmaya başlayanlar 4/a statüsünde 7200 prim gününü; 4/b ve 4/c statüsünde ise 9000 prim gününü doldurdukları tarihe göre belirlenen kademeli yaşa tabi olacaklar.

4/a kapsamında 7200 prim gününü 31 Aralık 2035 tarihine kadar dolduran kadınlar 58, erkekler 60 yaşında emekli olabilecek. Aynı şekilde 9000 prim gününü bu tarihe kadar tamamlayan 4/b ve 4/c’li kadınlar 58, erkekler 60 yaşında emekli olacaklar.

Ancak, prim gününü doldurdukları tarih uzadıkça emekli yaşları da uzayacak. Örneğin, 4/a’lı bir erkek 7200 günü 2039 yılında doldurursa 62 yaşında, 2044 yılında doldurursa 65 yaşında emekli olabilecek.

Sonuç olarak, çocuklarını bugün sigortalı yapmak isteyen anne babalar onlara erken emeklilik hakkı sağlayamayacaklar. Bununla birlikte, 18 yaşın altında veya üstünde olsun, çocuk veya genç yaşta sigortalı çalışmak maluliyet aylığı ve ölüm aylığı bakımından avantaj sağlar.

AİLE İŞLETMESİNDE SİGORTALI GÖSTERMEK KABUL EDİLİR Mİ?

SGK, 18 yaşından küçük iken çalışma anne veya babanın işyerinde geçmişse, bu çalışmanın geçerli sayılabilmesi için kayyumun katılımı ile bir yazılı hizmet akdi bulunmasını ve bu hizmet akdinin hakim tarafından tasdik edilmesini şart koşuyor. SGK’nın 2013/11 Sayılı Genelgesi ile yapılan bu uygulamanın yasal dayanağı olmadığı değerlendirilmektedir. Nitekim, Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsman) geçen yıl bu konuda verdiği bir kararında SGK’yı haksız buldu.